Η Μεσόγειος θάλασσα ήταν για αιώνες πηγή ζωής και έμπνευσης.
Σήμερα, όμως, πολλά από τα είδη που βάζουμε στο τραπέζι μας βρίσκονται σε κίνδυνο. Η υπεραλίευση, η κλιματική αλλαγή και η ρύπανση μειώνουν γρήγορα τους πληθυσμούς τους.
Οι επιστήμονες της FAO και του GFCM (οργανισμοί που μελετούν τη θάλασσα) προειδοποιούν ότι πάνω από το μισό των ψαριών και θαλασσινών της Μεσογείου αλιεύεται σε υπερβολικό βαθμό. Δηλαδή ψαρεύουμε πιο γρήγορα απ’ ό,τι μπορούν να αναπαραχθούν.
Αν δεν αλλάξουμε τις συνήθειές μας, οι επόμενες γενιές ίσως γνωρίζουν το χταπόδι, τον ροφό ή τον αχινό μόνο από φωτογραφίες.
Τι δείχνουν οι αριθμοί
Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του FAO και της Γενικής Επιτροπής Αλιείας για τη Μεσόγειο (GFCM), πάνω από το 58% των αποθεμάτων ψαριών στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα είναι υπεραλιευμένα.
Το 2020 το ποσοστό ήταν 73%, κάτι που δείχνει μικρή βελτίωση, αλλά η πίεση παραμένει πολύ υψηλή.
Για το χταπόδι (Octopus vulgaris), στην Ελλάδα εκφορτώνονται περίπου 1.621 τόνοι ετησίως, με το Θρακικό πέλαγος να δίνει περίπου το ένα τρίτο της παραγωγής.
Λόγω αυτής της πίεσης, το κράτος αναγκάστηκε πρόσφατα να αυξήσει το ελάχιστο επιτρεπόμενο βάρος χταποδιών από 500 γραμμάρια σε 750 γραμμάρια, ώστε να μην αλιεύονται πολύ νεαρά άτομα.
Ο αχινός (Paracentrotus lividus) είναι ακόμη πιο χαρακτηριστική περίπτωση. Μέσα σε λίγα χρόνια η συλλογή του αυξήθηκε από 66 τόνους το 2013 σε 387 τόνους το 2019 στη Μεσόγειο. Παράλληλα, μελέτες δείχνουν ότι σε περιόδους έντονης ζέστης πάνω από 90% των ενηλίκων πληθυσμών μπορεί να πεθαίνουν μαζικά. Στην Κρήτη μάλιστα, οι ερασιτέχνες επιτρέπεται να συλλέγουν μέχρι 20–30 αχινούς την ημέρα, ενώ οι επαγγελματίες μέχρι 600. Αυτοί οι αριθμοί δείχνουν το μέγεθος της πίεσης.
Ο ροφός και άλλα μεγάλα ψάρια βυθού έχουν σχεδόν εξαφανιστεί σε μεγάλα μεγέθη. Είναι ψάρια που ζουν δεκαετίες αλλά συχνά ψαρεύονται πριν προλάβουν να αναπαραχθούν.
Η σαρδέλα του Αιγαίου, το πιο λαϊκό ψάρι, στηρίζει παραδοσιακά την αλιεία και τη διατροφή μας. Όμως οι πληθυσμοί της μικραίνουν, με τους επιστήμονες να προειδοποιούν ότι συνδυασμός υπεραλίευσης και κλιματικής αλλαγής απειλεί τη μακροχρόνια επιβίωσή της.
Τέλος, τα μύδια του Θερμαϊκού πλήττονται από ρύπανση και αύξηση θερμοκρασίας. Η παραγωγή έχει μειωθεί σημαντικά και πολλοί μυδοκαλλιεργητές δυσκολεύονται να συνεχίσουν.
Τι μπορούμε να κάνουμε πρακτικά
Καταναλωτής
Ρώτα τον ψαρά ή τον ιχθυοπώλη από πού προέρχεται το ψάρι/θαλασσινό.
Μην αγοράζεις χταπόδι κάτω από 750 γραμμάρια – σημαίνει ότι είναι ανώριμο και δεν έχει αφήσει απογόνους.
Περιόρισε την κατανάλωση αχινού· θυμήσου ότι χρειάζεται 5–7 χρόνια να μεγαλώσει.
Προτίμησε σαρδέλα ή γαύρο μόνο σε περιόδους που δεν αναπαράγονται.
Στήριξε εστιατόρια που εξηγούν γιατί δεν έχουν πάντα όλα τα “δημοφιλή” είδη στο μενού.
Μάγειρας / επαγγελματίας
Δημιούργησε μενού που αλλάζει με την εποχή και σέβεται την αναπαραγωγή των ειδών.
Αντικατάστησε το χταπόδι ή τον ροφό με άλλα ψάρια αφθονίας (π.χ. σαυρίδι, κολιός, μαρίδα).
Ανέδειξε τα καλλιεργημένα μύδια και τα ιχθυοτροφείου ως βιώσιμες επιλογές.
Ενημέρωσε τους πελάτες με μια μικρή σημείωση στο μενού: «Δεν σερβίρουμε χταπόδι αυτή την περίοδο για να προστατεύσουμε τη θάλασσα».
Δούλεψε με προμηθευτές που ακολουθούν τους κανόνες και τηρούν τα επιτρεπόμενα όρια.
Είναι ευθύνη όλων
Να θυμόμαστε ότι η θάλασσα δεν είναι ανεξάντλητη.
Στοιχεία για Ελλάδα
| Είδος / Θέμα | Στατιστικό / Ρύθμιστικό μέτρο | Πηγή |
|---|---|---|
| Χταπόδι (Octopus vulgaris) | Στην Ελλάδα εκφορτώνονται κατά μέσο όρο 1.621,5 τόνοι χταποδιού ετησίως. Από αυτούς, περίπου 554 τόνοι προέρχονται μόνο από το Θρακικό πέλαγος. (KAVALA POST) | «Kavalapost / iSea» (KAVALA POST) |
| Νέο Προεδρικό Διάταγμα (62/2024) που τέθηκε σε ισχύ στις 7 Νοεμβρίου 2024, αυξάνει το ελάχιστο επιτρεπόμενο βάρος αλιείας/εκφόρτωσης/εμπορίας χταποδιών από 500 γραμμάρια σε 750 γραμμάρια. (Boat & Fishing) | ΦΕΚ, επίσημο διάταγμα (Boat & Fishing) | |
| Αχινός (Paracentrotus lividus κ.ά.) | Υπάρχουν ρυθμιστικά μέτρα: περιορισμοί στην αλιεία του αχινού με ειδικό Προεδρικό Διάταγμα (Π.Δ. 65/2014, Α’108), που ορίζει μέγιστο αριθμό / όρια για ερασιτέχνες και επαγγελματίες. (ResearchGate) | Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας / ειδήσεις / άρθρα αλιείας (ResearchGate) |
| Στην Κρήτη: επαγγελματίες με άδεια επιτρέπεται να αλιεύουν έως 600 αχινούς ημερησίως, ερασιτέχνες έως 20 αχινούς/ημέρα ή 30 εάν διαθέτουν βάρκα. (Boat & Fishing) | Άρθρο BoatFishing (Boat & Fishing) |
Μήνυμα με την ευθύνη καθενός
Για τον καταναλωτή: «1.600+ τόνοι χταπόδι βγαίνουν κάθε χρόνο από τις θάλασσες μας» κάνει το πρόβλημα πιο απτό.
Για τον μάγειρα: Το νέο όριο βάρους (750 γρ. αντί 500) σημαίνει ότι πρέπει να ζητάς ή να παραγγέλνεις χταπόδια που είναι μεγαλύτερα, ώστε να μην ψαρεύουν τα νεαρά όπου δεν έχουν αναπαραχθεί.
Για την πολιτική πλευρά: Τα ρυθμιστικά μέτρα ήδη λειτουργούν (Π.Δ., περιορισμοί) — υπάρχει προσπάθεια, αλλά χρειαζόμαστε καλύτερη εφαρμογή.
Πηγές (Harvard style)
- FAO (2023). State of Mediterranean and Black Sea Fisheries 2023. Rome: Food and Agriculture Organization of the United Nations. Available at: https://www.fao.org/newsroom/detail/overfishing-in-the-mediterranean-and-black-sea-falls-to-lowest-level-in-a-decade/en
(Accessed 19 September 2025).
- Mongabay (2023). Can aquaculture solve the Mediterranean’s overfishing problem? Available at: https://news.mongabay.com/2023/10/can-aquaculture-solve-the-mediterraneans-overfishing-problem
(Accessed 19 September 2025).
- Kavalapost (2023). Γεμάτος από πλαστικές ιχθυοπαγίδες για χταπόδια ο βυθός από τη Θάσο έως την Αλεξανδρούπολη. Available at: https://www.kavalapost.gr/energia-perivallon/319636/gematos-apo-plastikes-ichthyopagides-gia-chtapodia-o-vythos-apo-ti-thaso-eos-tin-alexandroypoli
(Accessed 19 September 2025).
- Boatfishing (2024). Χταπόδια: νέο όριο βάρους στο ψάρεμά τους – ποια τα πρόστιμα για παραβάτες. Available at: https://www.boatfishing.gr/chtapodia-neo-orio-varous-sto-psarema-tous-poia-ta-prostima-gia-paravates-epangelmaties-erasitechnes-alieis
(Accessed 19 September 2025).
- Verges, A. et al. (2025). Overfishing and sea warming drive the collapse of the purple sea urchin. Scientific Reports. Nature Publishing Group. Available at: https://www.nature.com/articles/s41598-025-02642-3
(Accessed 19 September 2025).
- Sciencedirect (2025). Mass mortality events of Paracentrotus lividus in the Mediterranean. Marine Environmental Research. Elsevier. Available at: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0272771425001684
(Accessed 19 September 2025).
